ÖLÜNCEYE KADAR BAKMA SÖZLEŞMESİ
Ölünceye kadar bakma sözleşmesi, kişinin ömrünün sonuna kadar kendisine bakılması karşılığında, bakım borçlusuna malvarlığının bir kısmını veya tamamını devretmeyi taahhüt ettiği sağlar arası veya ölüme bağlı tasarruf içeren sözleşmedir.
Bakım alacaklısı, sözleşme neticesinde kendisine bakılan kişi olup bunun karşılığında belirli malını ya da malvarlığının tümünü devretme taahhüdü altına giren kişidir. Bakım borçlusu ise bakım alacaklısını koruyup kollayacak, ona bakıp gözetecek kişidir.
Bu sözleşmeler, çoğu zaman kişinin yaşlılığı veya hastalığından dolayı kendi kişisel bakım ve ihtiyaçlarını karşılayamaması nedeniyle kendisine bakılması ve ihtiyaçlarının giderilmesi karşılığında belirli bir malını ya da malvarlığının tamamını kendisine bakan kişiye devretmeyi yüklenmesiyle kurulur. Ölünceye kadar bakma sözleşmesi iki tarafın karşılıklı irade beyanıyla kurulur.
Türleri:
Ölünceye kadar bakma sözleşmesi Türk Borçlar Hukukuna Tabi Ölünceye Kadar Bakma Sözleşmesi ve Miras Hukukuna Tabi Ölünceye Kadar Bakma Sözleşmesi olmak üzere 2′ ye ayrılır:
Sözleşme niteliği gereği sağlararası bir işlemdir ancak sözleşme ölüme bağlı tasarruf içerirse miras sözleşmesi şeklinde yapılacak ve miras sözleşmesine ilişkin hükümler uygulanacaktır. Eğer bakım borçlusu edimi karşılığında elde edeceği menfaati bakım alacaklısının sağlararası tasarrufu ile elde ediyorsa TBK’ ye tabi Ölünceye Kadar Bakma Sözleşmesi; Ancak bakım alacaklısı kendisine bakılması karşılığında yüklendiği edimi, bakım borçlusunu mirasçı atayarak yerine getirerek yapıyorsa Miras Hukukuna tabi Ölünceye Kadar Bakma Sözleşmesi yapılmış demektir.
Niteliği itibariyle bakım borçlusu sözleşme gereğince, bakım borçlusunu ölünceye kadar koruyup gözetmekle ve ona bakmakla yükümlüdür. ” Bakım” dan kasıt bakım alacaklısının beslenme, yedirme içirme, giydirme ve barındırma edimlerini; ” Gözetme” den kasıt ise bakım alacaklısının sağlığını ve sağlığı için yapılması gereken her şey edimlerini kapsamaktadır. Tüm bu edimler bakım alacaklısı ölünceye kadar yapılmalıdır. Süreli sözleşme olamaz.
Tarafların Ehliyeti:
Söz konusu sözleşme ivazlı ( karşılıklı) sözleşme olması dolayısıyla iki tarafından da fiil ehliyetine ( tam ehliyetli) sahip olması gerekecektir. Ehliyetsizlik söz konusu olursa hem vesayet makamının ( Sulh Hukuk Mahkemesi) hem de denetim makamının ( Asliye Hukuk Mahkemesinin) izni gerekecektir.
Sözleşmenin Şekli:
Bakım borçlusu mirasçı olarak atansın veya atanmasın ( türü önemli değil) sözleşme miras sözleşmesi şeklinde yapılmak zorundadır. Türk Medeni Kanunu’ na göre de miras sözleşmesi resmi vasiyetname şeklinde yapılmalıdır. Dolayısıyla işbu sözleşme resmi memur ( noter, sulh hakimi veya kanunda kendisine yetki verilen görevli) tarafından düzenlenir. Düzenleme esnasında en az 2 tanığın da bulunması gerekir.
Bakım borçlusunun edimi ( borçları):
Bakım alacaklısı malvarlığının bir kısmını veya tümünü ya da belirli bir malını bakım alacaklısına devredebilir. Bunlar taşınır, taşınmaz veya bunların intifa hakkını ( kullanma ve yararlanma hakkı) devretme borcu olabilir. Devredilecek malvarlığı ayni hak dışında sınai veya fikri mülkiyet hakkı olabileceği gibi bir alacak hakkı da olabilir. TBK’ ye tabi sözleşmede bakım alacaklısı sözleşmenin kurulmasıyla üzerine düşen edimi yerine getiri ve devretmeyi taahhüt ettiği sözleşmeyi bakım borçlusuna devreder. Bakım alacaklısı özellikle taşınmaz bir malını devrettiği takdirde bakım borçlusunun kendisine bakıp gözetmeyeceği riski olduğunu düşünüyorsa tapuda ilgili taşınmazın üzerine sözleşmenin kurulmasından itibaren 3 ay içinde talep etmek şartıyla ipotek koydurulmasını isteyebilir. TBK’ ye tabi sözleşmede bakım alacaklısının devretme borcu TBK 146′ da düzenlenen 10 yıllık genel zamanaşımına tabidir. Miras hukukuna tabi sözleşmede ise bakım borçlusu mirasçı olarak atandığı için bakım alacaklısının ölümü ile külli halefiyet gereği kendiliğinden bir bütün olarak kazanacaktır.
Bakım borçlusunun edimi ( borçları):
Yukarıda da açıkladığımız üzere bakım borçlusu, bakım alacaklısını koruyup kollamakla bakıp gözetmekle yükümlüdür. Bu edimler her somut olayda söz konusu olduğu gibi içerikleri değişmektedir. İçerik değerlendirilmesi bakım alacaklısının bakım borçlusuna devretmiş olduğu malvarlığının değeri ve ihtiyaç duymuş olduğu bakım gereğince değerlendirilir.
SÖZLEŞMENİN İPTALİ ve TENKİSİ:
Bakım alacaklısının alacaklıları, nafaka alacaklıları veya belirli şartların varlığı halinde saklı paylı mirasçıları sözleşmenin iptalini ve tenkisini isteyebilmektedir.
SÖZLEŞMENİN SONA ERME NEDENLERİ:
- Bakım alacaklısının ölümü
- Bakım borçlusunun iflası
- Bakım borçlusunun ölümü
- Edimler arasında önemli ölçüdeki oransızlık nedeniyle sözleşmenin sona ermesi
- Sözleşmenin devamının borca aykırılık nedeniyle çekilmez veya diğer önemli sebeplerle imkansız hale gelmesi ya da aşırı ölçüde güçleşmesi yüzünden feshi
Stj. Av. Melisa YAĞIZ
