İSTİHKAK NEDİR? İSTİHKAK HAKKINDA BİLİNMESİ GEREKENLER
Günümüzde hacizlerin artması ile birlikte istihkak nedir sorusu sıkça gündeme gelmektedir. İstihkak, sözcük anlamı ile üstün hak iddiasında bulunmadır. Bu yazımızın konusunu hacizde istihkak ve istihkak davası oluşturacaktır. Kişilerin söz konusu durumda hak kaybı yaşamamaları adına hacizde istihkak davası deneyimli bir avukat tarafından yürütülmelidir.
HACİZDE İSTİHKAK
Her ne kadar icra hukukuna borçlunun borcu için üçüncü kişinin mallarının haczedilemeyeceği kuralı hakim olsa da bununla birlikte üçüncü kişiye ait bazı malların borçlunun zannedilerek haczedilmesi mümkündür. Bu şekilde haczedilen mallar üzerinde istihkak iddiası olan mallar olarak nitelendirilir.
İstihkak davası ile birlikte borçlunun borcu için haczedilen malın, iddia edildiği gibi üçüncü kişiye ait olup olmadığı incelenerek mal üzerinde gerçekleşen haczin caiz olup olmadığına karar verilecektir.
HACİZDE İSTİHKAK DAVASI
İcra müdürü, borçlunun mallarını haczederken çekişmeli malların haczini en sona bırakmalıdır. Eğer çekişmeli mallar haczedilmişse bu malların haciz kapsamındanü çıkarılmasını sağlayan davaya hacizde istihkak davası denir.
Hacizde istihkak iddiası, maddi hukuktaki istihkak iddiasından daha geniştir. Mülkiyet iddiasının yanı sıra sınırlı ayni hak iddiası ve kuvvetlendirilmiş şahsi hak iddiası da hacizde istihkak iddiasının içeriğine dahildir.
Haczedilen malın borçlunun veya 3. kişinin elinde olmasına göre 2 farklı istihkak davası düzenlenmiştir:
Haczedilen Mal Borçlunun Elindeyken Açılacak Olan Hacizde İstihkak Davası
Bir taşınır malı elinde bulunduran kimse o malın maliki sayılır. İİK m. 97/a’da TMK’da düzenlenen mülkiyet karinesi tekrar edilmiştir. Borçlunun elinde bulunan malı icra müdürü haczederken borçlu veya 3. kişi mal üzerinde mülkiyet, sınırlı ayni hak veya kuvvetlendirilmiş şahsi hak iddiasında bulunursa, mal haczedilir. Bu iddia haciz tutanağına geçirilir , çünkü mülkiyet karinesi borçlundan yanadır.
İcra müdürü, haciz tutanağını ve istihkak iddiasını takip alacaklısı ve takip borçlusuna tebliğ eder ve 3. kişinin istihkak iddiasına itirazlar olup olmadığını bildirmeleri için 3 günlük süre verir. Takip alacaklısı veya takip borçlusu 3 gün içerisinde 3. kişinin istihkak iddiasına itirazda bulunmazlarsa istihkak iddiasını kabul etmiş sayılırlar. Yani istihkak iddiasının konusu mülkiyet ise haciz kalkar ve mal kişiye iade edilir. Eğer istihkak iddiasının konusu rehin ise mal rehinle yüklü olarak haczedilmiş sayılır.
3 günlük süre içerisinde takip alacaklısı veya takip borçlusu itiraz edecek olursa icra müdürü dosyayı icra mahkemesine gönderir. Kendisi hacizde istihkak iddiasını inceleyen, dosyayı alan icra mahkemesi öncelikle takibin devamına veya ertelenmesine karar verir.
İcra mahkemesinin takibin devamına veya ertelenmesine ilişkin kararının tefhim veya tebliğinden itibaren 7 gün içerisinde 3. kişi icra mahkemesinde takip alacaklısına karşı istihkak davası açmalıdır.
7 gün içerisinde istihkak davası açmazsa takip alacaklısına karşı istihkak iddiasından vazgeçmiş sayılır. Artık o mal çekişmeli olmaktan çıkar ve borçluya ait sayılır. Bu dava, kişinin kendi lehine olan davayı açmaya zorlanamaması kuralının istisnasıdır.
İstihkak davasında görevli yargı yeri icra mahkemesidir. Davacı 3. kişi, davalı ise takip alacaklısıdır. 3. kişinin istihkak iddiasına hem takip borçlusu hem de takip alacaklısı itiraz etmişse hem takip borçlusu hem de takip alacaklısı davalı olarak gösterilmelidir. Yetkili mahkeme, icra takibinin yapıldığı ve takibin devamına-ertelenmesine karar veren icra mahkemesidir.
Dava basit yargılama usulüne göre görülür. İstihkak davasında her türlü delil serbestçe değerlendirilerek incelenir. Davayı kaybeden taraf daha sonra genel mahkemede dava açamaz.
Hacizde istihkak davasında özel bir ispat rejimi öngörülmüştür. İspat yükü davacı 3. kişidedir.
Davacı 3. kişi şu 2 husus ispat etmelidir :
- 1-Malın mülkiyetini ne suretle iktisap ettiğini ispat etmelidir
- 2-Malın borçlunun elinde bulunması gereken hukuki veya fiili sebepleri ispat etmelidir (örnek olarak kira)
Kanun koyucu ispat zorluğunu aşmak için bazı karineler öngörmüştür. Bir taşınır malı elinde bulunduran kişi bu malın maliki sayılır. Birlikte oturulan yerlerde niteliği itibari ile erkeğe ait olan şeyler erkeğin, kadına ait eşyalar kadının, çocuğa ait eşyalar çocuğun sayılır.
Davada her türlü delil ileri sürülebilir. Hakim her hususu serbestçe takdir eder ve dava sonunda 2 tür karar verilir :
- 1-Davanın reddine karar verilebilir. Bu karar ile mal üzerinde istihkak iddiasının mevcut olmadığı açıkça belirlenmiş olur. Mal üzerine konulmuş olan haciz kesinleşir ve alacaklı malın satışını isteyebilir. Takip alacaklısı lehine %20’den az olmamak üzere tazminata hükmedilir.
- 2-Davanın kabulüne karar verilebilir. Bu karara göre iddianın konusu mülkiyet hakkı ise mal haciz kapsamı dışına çıkarılır ve 3. kişiye iade edilir. İddianın konusu rehin ise mal rehinle yüklü olarak haczedilmiş sayılır. Bu 2 kararın maddi anlamda kesin hüküm oluşturduğu kabul edilir.
3. Kişinin Elinde Bulunan Malın Haczedilmesi Halinde Açılacak Olan İstihkak Davası
Bu durum İİK m. 99’da düzenlenmiştir. Haciz sırasında mal 3. kişinin elinde olduğunda mülkiyet karinesi 3. kişiden yanadır. Takip alacaklısı malın takip borçlusuna ait olduğunu iddia ediyorsa icra müdürü malı haczeder ve 3. kişinin istihkak iddiası haciz tutanağına geçirilir. 3. kişi yedieminliği kabul ettiği takdirde mal yediemin sıfatı ile 3. kişiye bırakılmak zorundadır.
3. kişinin istihkak iddiasını tutanağa geçiren icra müdürü ayrıca takip alacaklısına 3. kişiye karşı istihkak davası açması için 7 günlük süre verir. Takip alacaklısı 7 günlük süre içerisinde icra mahkemesinde istihkak davası açmazsa 3. kişinin istihkak iddiasını kabul etmiş olur. Bu durumda açılacak istihkak davasında davacı takip alacaklısı, davalı ise 3. kişidir.
Mal, istihkak iddiasına konu olan borçlu ile birlikte 3. kişinin elinde bulunuyorsa borçlunun elindeymiş gibi istihkak prosedürü uygulanır. Örnek olarak, 3. kişiye ait bir yer vardır ama aynı zamanda orada borçlunun da levhası vardır, sanki ikisi birlikte kullanıyormuş gibi görüyor. Bu durumda borçlu lehine karine kabul edilir. Yukarıda bahsettiğimiz şekilde İİK m.99 kapsamında açılmış olan istihkak davasın sonunda da hakim; davanın kabulüne karar vererek haczedilen malı 3 kişiye iade edip tazminata hükmedebileceği gibi davayı reddederek haczin kesinleşip alacaklının malın satışını isteyebilmesine olanak tanımaktadır.
İSTİHKAK ile ilgili sorularını bize iletebilirsiniz.
0424 236 66 80 – 0530 349 38 49 – 05316120395
