EL ATMANIN ÖNLENMESi (MÜDAHALENİN MEN’İ) DAVASI NEDİR?
El atmanın önlenmesi davası daha çok bilinen diğer adıyla müdahalenin men’i davası; taşınmaz malikinin mülkiyet hakkı veya taşınmaz üzerinde diğer ayni hakkı bulunan kişinin bu haktan kaynaklanan yetkilerine bir haksız fiille müdahale eden kişinin bu müdahalesine karşı açtığı davadır. Açılan bu dava ile hak sahibi hakkının kısıtlanması veya zorlaştırılması halinde, haksız işgal sahibinin bu işgalinin ortadan kaldırılması için bu kişiye karşı el atmanın önlenmesi davası açabilir.
Örneğin kişinin tarlasına hak sahibi olmayan bir kişi tarafından bir taşınmaz halinde bu taşınmazın yıkılması ve taşınmazın eski hale getirilmesi için malik tarafından el atmanın önlenmesi davası açılabilir. El atmanın önlenmesi davası hem taşınır hem taşınmaz malvarlıkları için açılabilir. El atmanın önlenmesi davasının kanuni dayanağı Türk Medeni Kanunu Madde 683 ‘’ Malik, malını haksız olarak elinde bulunduran kimseye karşı istihkak davası açabileceği gibi, her türlü haksız elatmanın önlenmesini de dava edebilir. ‘’ hükmüdür.
EL ATMANIN ÖNLENMESİ DAVASI AÇILABİLMESİNİN ŞARTLARI
El atmanın önlenmesi davasının açılabilmesinin bazı şartları vardır. Bu şartları şunlardır:
3. El Atma Haksız Olmalıdır
Haksız müdahale devam ediyor olmalıdır. Bu da bir diğer şarttır. Öncelikli olarak hakka haksız bir şekilde el atılmış olması gerekir. Hak üzerine haksız bir işgalde veya engelde bulunulmadığı durumlarda davanın açılması mümkün değildir. Geçmiş bir müdahale veya saldırı için bu davanın açılması söz konusu olamaz.
- Ayni veya Şahsi Hak Sahibi El Atmanın Önlenmesi Davası Açabilir
Taşınır veya taşınmaz malda bir ayni hak olan mülkiyet hakkı sahibi veya sınırlı ayni hak (sahipleri haksız el atmalara karşı, el atmanın önlenmesi davası açabilir.
3. El Atmanın Başlamış veya Başlama Tehlikesi Olmalıdır
El atmanın önlenmesi davası açılabilmesi için malvarlığı üzerindeki hakka el atılmış olmalı veya elatma tehlikesi bulunmalıdır. El atmanın gelecekte gerçekleşecek olması halinde de önceden elatmanın önlenmesi davası açılabilmektedir.
PAYLI MÜLKİYETTE VE ELBİRLİĞİ MÜLKİYETİNDE EL ATMANIN ÖNLENMESİ DAVASI
Her paydaşın ortaklığı korumaya yönelik olarak dava açma hakkının bulunması nedeniyle elbirliği mülkiyetinde her ortak, paylı mülkiyette her paydaş üçüncü kişilere karşı tek başına elatmanın önlenmesi (meni müdahale) davası açabilir.
Bunun yanında paydaşlarında birbirine karşı da elatmanın önlenmesi davası açması mümkündür. Taşınmazdan yararlanamayan paydaş, taşınmazı kullanması veya yararlanmasına engel olan diğer paydaş hakkında payına göre el atmanın önlenilmesi için dava açabilir.
EL ATMANIN ÖNLENMESİ DAVASINDA ECRİMİSİL VE DİĞER TALEPLER
El atmanın önlenmesi davasında esas olan el atmaya son verilmesi ve haksız işgalin sona erdirilmesidir. Ancak haksız işgal neticesinde kişinin bir zarara uğraması halinde uğranılan bu zararında açılan dava ile haksız işgalciden talep edilebilmesi mümkündür. Örneğin taşınmaza zarar verilmesi halinde haksız el atmadan dolayı zarar görmüş veya bozulmuş malın eski hale getirilmesi talep edilebilir. Haksız müdahale edilen taşınmaz üzerine inşa edilen bir yapı veya muhtesatın bulunması halinde bunun yıkımı ve taşınmazın eski hale getirilmesi istenebilir. Aynı zamanda hak sahibi haksız işgalci tarafından malın kullanılması nedeniyle ecrimisil talebinde bulunabilir. Açılan davada bu hakların talep edilmesi zaruridir aksi halde mahkemece karara bağlanması mümkün değildir.
ECRİMİSİL TAZMİNATI NEDİR?
Taşınmaz malikinin izni olmaksızın kullanılması nedeniyle taşınmaz malikinin hak sahibi olduğu tazminat hakkına ecrimisil denir. Ecrimisil davası açılabilmesi için taşınmaz malikinin taşınmazın kullanımına izin vermemiş yani haksız işgal yapılmış olması gerekir. Ayrıca ecrimisil hakkında davalı tarafın kötü niyetli olması şartı aranır. Ecrimisil davasında gayrimenkulün zarara uğrayıp uğramadığına bakılmaz. Haksız işgalden önce taşınmazdan elde edilebilecek gelir miktarı hesaplanarak davalıdan tazmin edilir.
Ecrimisil tazminatı talep edebilmenin üç şartı vardır: Taşınır veya taşınmaz malın haksız bir şekilde işgal edilmesi, İşgal eden davalının kötüniyetli olması ve İşgal nedeniyle bir zarar meydana gelmiş olması gerekmektedir. Ecrimisil tazminatı davaları bir zamanaşımı süresine tabidir. Ecrimisil davaları beş yıllık zamanaşımına tabi olup bu beş yıllık süre dava tarihinden geriye doğru işlemeye başlar
EL ATMANIN ÖNLENMESİ DAVASINDA ZAMANAŞIMI ve HAK DÜŞÜRÜCÜ SÜRE
El atmanın önlenmesi davasında, el atma fiili devam ettiği müddetçe elatmanın önlenmesi davası her zaman açılabilir. Bu nedenle, elatmanın önlenmesi davasında herhangi bir hak düşürücü süre veya zamanaşımı süresi yoktur. Örneğin, tarlası üzerine izinsiz bir şekilde ev yapılan kişi aradan 15 yıl geçmesine rağmen evin hala orada bulunması ve haksız müdahalenin devam etmesi nedeniyle el atmanın önlenmesi davasını her zaman açabilir.
EL ATMANIN ÖNLENMESİ DAVASINDA GÖREVLİ VE YETKİLİ MAHKEME
Elatmanın önlenmesi davasına bakmaya görevli mahkeme genel görevli mahkeme olan Asliye Hukuk Mahkemeleridir. Taşınmaz mallarda elatmanın önlenmesi davasında yetkili mahkeme, taşınmazın bulunduğu yer mahkemesidir. Taşınır mallarda ise genel yetki kuralı olan davalının yerleşim yeri mahkemesi yetkili olacaktır.
Avukat Adem AYDIN
