ELBİRLİĞİ MÜLKİYETİ NEDİR? ELBİRLİĞİ MÜLKİYETİN ÖZELLİKLERİ
Elbirliği Mülkiyeti Nedir?
Elbirliği mülkiyeti, belli bir mal üzerinde kanun veya kanunda öngörülen sözleşmeler uyarınca kurulan topluluğun o mal üzerinde birlikte malik olmasıdır. Bu topluluğa dahil olan kişiler arasında mal üzerinde bir ortaklık kurulmaktadır. Elbirliği mülkiyetinde ortakların belirli bir payları bulunmaz, her ortak bu ortaklığa dahil olan bütün malların üzerinde hak sahibi olmaktadır. Kısacası bu ortaklıkta birden çok kişi bir mal üzerinde elbirliği ile sahip olmasıdır. Elbirliği mülkiyeti Türk Medeni Kanunu 701. madde ile düzenlenmiştir.
Türk Medeni Kanunu 701. Madde ” Kanun veya kanunda öngörülen sözleşmeler uyarınca oluşan topluluk dolayısıyla mallara birlikte malik olanların mülkiyeti, elbirliği mülkiyetidir. Elbirliği mülkiyetinde ortakların belirlenmiş payları olmayıp her birinin hakkı, ortaklığa giren malların tamamına yaygındır. ”
Elbirliği Mülkiyetinin Özellikleri Nelerdir?
- Elbirliği mülkiyeti ortaklığının bir tüzel kişiliği bulunmamaktadır.
- Elbirliği mülkiyetinin söz konusu olabilmesi ancak kanunun mümkün kıldığı bir ortaklık olabilir. Bu nedenlerle kanunun kendisine ortaklık vasfı vermediği bir durumda elbirliği mülkiyeti ortaklığı söz konusu olmayacaktır.
- Elbirliği mülkiyetinde tek bir mülkiyet mevcuttur. Bunun nedeni bu ortaklıkta payların söz konusu olmamasıdır.
- Ortakların hakları ve yükümlülükleri, topluluğu doğuran kanun veya sözleşme hükümleri ile belirlenir.
- Kanunda veya sözleşmede aksine bir hüküm bulunmadıkça, gerek yönetim, gerek tasarruf işlemleri için ortakların oybirliğiyle karar vermeleri gerekir.
- Sözleşmeden doğan topluluk devam ettiği sürece, paylaşma yapılamaz ve bir pay üzerinde tasarrufta bulunulamaz.
- Ortaklardan her biri, topluluğa giren hakların korunmasını sağlayabilir. Bu korumadan bütünortaklar yararlanır.
Paylı mülkiyet ise Türk Medeni Kanunu 688. Madde ile düzenlenmiştir. ” Paylı mülkiyette birden çok kimse, maddî olarak bölünmüş olmayan bir şeyin tamamına belli paylarla maliktir. Başka türlü belirlenmedikçe, paylar eşit sayılır. Paydaşlardan her biri kendi payı bakımından malik hak ve yükümlülüklerine sahip olur. Pay devredilebilir, rehnedilebilir ve alacaklılar tarafından haczettirilebilir. ”
Elbirliği Mülkiyeti ile Paylı Mülkiyet Arasındaki Farklar
- Paylı Mülkiyetin kurulmasının nedeni her bir ortağın bir payının bulunması nedeniyle oluşan bir ortaklıkken, elbirliği mülkiyetinde ise ortaklık mülkiyetten önce mevcuttur.
- Elbirliği mülkiyetinde ortakların doğrudan doğruya bir payları yoktur mülkiyetin sahibi ortakların tümüdür, paylı mülkiyette ise her bir ortağın ayrı bir payı mevcuttur.
- Elbirliği mülkiyetinde, Paylı mülkiyetten farklı olarak üzerinde serbestçe tasarruf edilebilecek paylar yoktur.
- Elbirliği mülkiyetinde yönetim ve tasarruf işlemlerinin gerçekleştirilmesi için ortakların oy birliği ile karar alması gerekirken, paylı mülkiyette ise her ortak kendi payı üzerinde malik hak ve yükümlülüklerine sahip olur.
Elbirliği Mülkiyetinin Söz Konusu Olduğu Haller
Elbirliği mülkiyetinin kurulmasında karşılaşılan en tipik örnek bir kişinin ölmesi üzerine birden fazla mirasçısının olması nedeniyle ölen kişinin terekesi üzerinde bütün mirasçıların hak sahibi olması nedeniyle kurulan ortaklıktır. Örneğin ölen kişinin geride eşi ve 2 çocuğunun kalması halinde geriye kalan taşınmaz üzerinde 3 kişi arasında elbirliği mülkiyeti kurulmaktadır. Bunun dışında Türk Medeni Kanunu 257, 258,373 ve Türk Borçlar Kanunu 620, 638. maddelerindeki düzenlemeler ile de bu ortaklık kurulmaktadır.
Elbirliği Mülkiyetinde Ortakların Hakları ve Durumu
Ortakların ayrı bir payları olmadığı için malvarlığı üzerinde tek başlarına tasarruf işlemi gerçekleştirilemez. Bu işlemlerin sadece oy birliği ile gerçekleştirilebilmesi mümkündür. Ortakların payları ancak bu elbirliği mülkiyetinin tasfiye edilmesi halinde kendisine düşen bir payın olması halinde söz konusu olacaktır. Türk Medeni Kanunu’nun 702. maddesi gereği Kanunda veya sözleşmede aksine bir hüküm bulunmadıkça, gerek yönetim, gerek tasarruf işlemleri için ortakların oybirliğiyle karar vermeleri gerekir.
Eğer ortaklardan biri Elbirliği mülkiyetindeki mala ilişkin olarak tüm ortaklar adına bir işlem gerçekleştiriyorsa burada bu ortağın temsil yetkisinin olup olmadığına bakılması gerekmektedir. Eğer temsil yetkisi varsa işlem geçerli olacak fakat temsil söz konusu değil ortak kendi ad ve hesabına davranmış ise bu işlemler geçersizdir.
Fakat belirtmek gerekir ki yukarıda açıklanan Türk Medeni Kanunu 702. madde hükmü gereği ortaklardan her birinin topluluğa giren hakların korunmasını sağlayabilir. Bu korumadan bütün ortaklar yararlanacaktır.
Elbirliği Mülkiyetinin Sona Ermesi
Elbirliği mülkiyetinin üzerine kurulduğu malın devredilmesi, ortakların dağılması veya paylı mülkiyete geçilmesi ile elbirliği mülkiyeti sona erecektir. Türk Medeni Kanunu Madde 703- ‘‘ Elbirliği mülkiyeti, malın devri, topluluğun dağılması veya paylı mülkiyete geçilmesiyle sona erer. Paylaştırma, aksine bir hüküm bulunmadıkça, paylı mülkiyet hükümlerine göre yapılır. ”
- Bütün ortakların oy birliği ile malvarlığının başkasına devrini gerçekleştirmesi halinde elbirliği mülkiyeti kendiliğinden ortadan kalkacaktır.
- Bütün ortakların rızası ile elbirliği mülkiyeti yerine paylı mülkiyete geçerek her ortağın bir payının olmasına karar verilebilir. Paylı mülkiyete geçilmesini ancak ortaklar talep edebilirler.
- En tipik örnek olan miras nedeniyle elbirliği mülkiyetin kurulmasının sona ermesi Türk Medeni Kanunu Madde 642 ile düzenlenmiştir.
Türk Medeni Kanunu Madde 642 ” Mirasçılardan her biri, sözleşme veya kanun gereğince ortaklığı sürdürmekle yükümlü olmadıkça, her zaman mirasın paylaşılmasını isteyebilir. Her mirasçı, terekedeki belirli malların aynen, olanak yoksa satış yoluyla paylaştırılmasına karar verilmesini sulh mahkemesinden isteyebilir. Mirasçılardan birinin istemi üzerine hâkim, terekenin tamamını ve terekedeki malların her birini göz önünde tutarak, olanak varsa taşınmazlardan her birinin tamamının bir mirasçıya verilmesi suretiyle paylaştırmayı yapar. Mirasçılara verilen taşınmazların değerleri arasındaki fark para ödenmesi yoluyla giderilerek miras payları arasında denkleştirme sağlanır.”
Stajyer Avukat Adem AYDIN
