NİŞANLANMA ve NİŞANLANMANIN HUKUKUMUZDAKİ YERİ NEDİR?
Nişanlanma Nedir?
Nişanlanma, bizim toplumumuz ve diğer birçok toplumda benimsenmiş olan evlenmeden önce geçirilen bir aşamadır. Bazı toplumlarda nişanlanmaya dair hukuklarında bir düzenlenme bulunmamakla birlikte bizim hukukumuzda nişanlanma kurumuna açıkça yer verilmiş, nişanlanmaya ilişkin çeşitli hükümler getirilmiştir. Nişanlanma için bir erkek ve bir kadının karşılıklı olarak evlenme vaadinde bulunması gerekmektedir. Nişanlanma Türk Medeni Kanunu Madde 118 hükmünde ‘’Nişanlanma, evlenme vaadiyle olur. ‘’ şeklinde açıklanmıştır.
Nişanlanmanın Unsurları Nelerdir?
Yukarıda detaylı olarak açıklandığı üzere nişanlanmanın bir erkek ve bir kadının karşılıklı olarak evlenme vaadinde bulunması olması nedeniyle tarafların farklı cinsten olması kurucu unsurdur. Tarafların ayı cinsten olması halinde bu vaadin nişanlanma olarak kabulü mümkün değildir. Zira hukukumuzda sadece farklı cinsiyette olan kişiler evlenebilmekte olup aynı cinsiyetten olan kişiler evlenemediği için evlenme vaadinde de bulunamamaktadır.
Bunun yanında evlenme vaadinin iki taraflı olması gerekmektedir. Evlenme vaadinin tek taraflı olması halinde nişanlanmanın unsuru gerçekleşmeyecektir. Bu vaad yazılı veya sözlü olabileceği gibi bir davranışta olabilir. Örneğin erkeğin veya kadının hiçbir şey söylemeden yüzük takılması için elini uzatması da nişanlanmanı varlığı için yeterlidir. Önemli olan bu irade açıklamasının taraflarca bizzat yapılıyor olmasıdır.
Nişanlanmanın Geçerlilik Şartları Var mıdır?
Yukarıda da açıklandığı üzere nişanlanmanın geçerli olabilmesi için hukukumuzda kurucu unsur ya da şekil şartları öngörülmemiştir. Taraflarca şekil şartları konulması mümkündür. Örneğin taraflar nişan töreni olmadan nişanlanamayacaklarına karar verebilirler. Genel olarak nişanlanmanın geçerli olabilmesi için tarafların ehil olması, emredici hukuk kurallarına ve ahlaka aykırı olmaması, muvazaalı olmaması, evliliğin imkânsız olmaması hallerinde nişanlanma geçerli olacaktır.
Nişanlanma vaadi kişiye sıkı sıkı bağlı bir hukuki işlem ve haktır. Tam ehliyetlilerin nişanlanabilmesi için hiçbir engelin bulunmadığı açık olmakla birlikte tam ehliyetsizlerin nişanlanma vaatleri kesin hükümsüzdür. Sınırlı ehliyetsiz olan ayırt etme gücüne sahip küçük ve kısıtlılar için ise Türk Medeni Kanunu Madde 118/2 ‘’ Nişanlanma, yasal temsilcilerinin rızası olmadıkça küçüğü veya kısıtlıyı bağlamaz.’’ Hükmü öngörülmüştür.
Aralarında evlenme engeli bulunan kişilerin nişanlanması emredici hukuk kurallarına ve ahlaka aykırı olması nedeniyle kesin hükümsüzdür. Örnek olarak kan hısımlığı taraflardan birinin zaten evli bulunması, ikinci defa nişanlanıyor olması nişanlanmanın hükümsüz olmasına neden olur. Bunun yanında boşanmış olan kadının iddet süresinde nişanlanması kesin bir evlenme engeli olmaması nedeniyle geçerlidir.
Nişanlanma Şarta Veya Süreye Bağlanabilir Mi?
Nişanlanma için yukarıda belirtilen şartların yerine getirilmesi yeterli olup tarafların iradesi ile nişanlanmanın bozucu ya da geciktirici şartlara bağlanması mümkündür. kararlaştırılan şartların ahlaka veya kişilik haklarına zarar vermemesi şartı ile belirlenen şartlar geçerli olacaktır. Örneğin taraflardan birinin evli olması ve bu evliliğin sona ermesi şartına bağlanması ahlaka aykırı olması nedeniyle nişanlanma geçersiz olacaktır.
Nişanlanmanın Hükümleri Nelerdir?
- Öncelikle nişanlanma taraflara evlenme vaatlerine uygun davranılması yükümlüğünü yüklemektedir. Taraflardan her biri evlenmeyi engelleyecek tutum ve davranışlarda bulunmamalıdır. Her ne kadar taraflar nişanlanma ile bu sorumluluğu alsa dahi Türk Medeni Kanunu Madde 119 ‘’ Nişanlılık, evlenmeye zorlamak için dava hakkı vermez.’’ Hükmünde de açıkça belirtildiği üzere kimse evliliğe zorlanamaz. Nişanın bozulmasına kusuru ile neden olan kişinin tazminat sorumluluğu saklıdır.
- Nişanlılardan her biri nişanlanma sürecinde sadakat yükümlülüğü altındadır. Yine tarafların bu yükümlülüğe aykırı davranması halinde diğer taraf nişanı haklı nedenlerle sona erdirerek tazminat talebinde bulunabilir.
- Nişanlanma ile taraflar kanuni olarak birbirlerinin yakını olarak kabul edilmekte olup kanun ile düzenlenen belli haklardan yararlanılması mümkündür. Örneğin destekten yokun kalma tazminatı ve manevi tazminat talepleri.
Nişanlılığın Sona Erme Nedenleri Nelerdir?
- Evlenme ile nişanlanma sona erecektir. Tarafların birbiri ile ya da başkası ile evlenmesi halinde her iki durumda da nişanlanma sona erecektir.
- Yukarıda anlatıldığı üzere ahlaka uygun olarak belirlenen bozucu şartın gerçekleşmesi
- Taraflar karşılıklı olarak anlaşarak nişanlanmayı sona erdirebilirler.
- Tek taraflı olarak nişanın bozulması ( nişandan dönme)
- Tarafların evlenmesinin imkansız hale gelmesi ya da bir evlenme engelinin oluşması
Avukat Adem AYDIN
