ADLİ YARDIM NEDİR? KİMLER ADLİ YARDIMDAN FAYDALANABİLİR?
Kişilerin ekonomik durumlarının el vermemesi nedeniyle dava açması, dava masraflarını karşılayamaması ve avukat tutamaması nedeniyle maddi durumu olmayan bu kişilerin hak arama özgürlüklerinin korunması amacıyla hukukumuzda Adli Yardım düzenlenmiştir. Adli yardım ile ekonomik durumu kötü olan kişilerin haklarını korumak ve haklarını elde etmek için hukuki yolları kullanabilmesi sağlanmaktadır.
Adli yardımdan yararlanan kişiler yargılama giderlerinden geçici olarak bağışık tutulur ve ücretsiz avukatlık hizmetlerinden yararlandırılırlar. Adli yardım ile ekonomik durumu kötü olan kişiler ile dava yoluna başvuran diğer kişiler arasında eşitlik sağlanması, kişilerin hak ve özgürlüklerinin korunması, adil yargılanma hakkının yerine getirilmesi temel amaçtır. Adli yardım kararından dolayı ertelenen tüm yargılama giderleri ile Devletçe ödenen ücretler dava veya takip sonunda haksız çıkan kişiden tahsil olunur. Adli Yardım Hukuk Muhakemeleri Kanunu 334. Madde ile düzenlenmiştir.
Adli Yardımdan Yararlanan Kişi Nelerden Muaf Tutulur?
Adli yardımdan yararlanan kişinin hangi giderlerden muaf tutulacağı Hukuk Muhakemeleri Kanunu 335. Madde ile düzenlenmiştir. İlgili Kanun düzenlemesi gereği adli yardımdan faydalanan kişi aşağıdaki giderlerden muaf tutulmaktadır:
- Yapılacak tüm yargılama ve takip giderlerinden geçici olarak muafiyet.
- Yargılama ve takip giderleri için teminat göstermekten muafiyet.
- Dava ve icra takibi sırasında yapılması gereken tüm giderlerin Devlet tarafından avans olarak ödenmesi.
- Davanın avukat ile takibi gerekiyorsa, ücreti sonradan ödenmek üzere bir avukat temini.
Adli Yardımdan Yararlanan Kişi Avukata Ücret Öder Mi?
Adli yardımdan faydalanan kişiye mahkemenin talebi üzerine ilgili baro tarafından sağlanan avukat desteği ücretsiz değildir. Fakat bu ücreti adli yardımdan faydalanan vatandaş değil Hukuk Muhakemeleri Kanunu Madde 340 hükmü gereği devlet hazinesi tarafından karşılanmaktadır. Baro tarafından görevlendirilen avukata ödenen ücret normal piyasanın çok altında olup avukatların adli yardım görevlendirmesini gönüllü olarak yerine getirdiğini söylemek mümkündür.
Adli Yardımdan Kimler Faydalanabilir?
Dava masraflarını, avukatlık ücretini ve diğer yargılama giderlerini ödeme gücünden yoksun olan ve ödeme gücünden yoksun olduğunu belgeleyen kişiler adli yardımdan yararlanabilir. Adli yardımdan faydalanan kişiler iddia ve savunmalarında, adli yardım altında geçici hukuki korunma taleplerinde haklı oldukları konusunda yeterli kanaat uyandırdıkları takdirde adli yardımdan faydalanabileceklerdir. Adli yardımdan kimlerin faydalanacağı Hukuk Muhakemeleri Kanunu Madde 334 ile düzenlenmiştir.
MADDE 334 ” Kendisi ve ailesinin geçimini önemli ölçüde zor duruma düşürmeksizin, gereken yargılama veya takip giderlerini kısmen veya tamamen ödeme gücünden yoksun olan kimseler, iddia ve savunmalarında, geçici hukuki korunma taleplerinde ve icra takibinde, taleplerinin açıkça dayanaktan yoksun olmaması kaydıyla adli yardımdan yararlanabilirler. ”
Ceza Davalarında Adli Yardım Alınabilir Mi?
Adli Yardım imkanı sadece Adli yargı ve idari yargıda sunulmaktadır. Kişiler hakkında yürütülen ceza davalarında adli yardım imkanı bulunmamaktadır. Ceza yargılamasında bazı durumlarda zorunlu avukatlık öngörülmüştür. Bu nedenle ceza yargılaması için adli yardım talebinde bulunulamaz. Ayrıca ceza yargılamasında avukat görevlendirilmesi Ceza Muhakemesi Kanunu 150. Madde ile düzenlenmiştir.
Ceza Muhakemesi Kanunu 150. Madde ” (2) Müdafii bulunmayan şüpheli veya sanık; çocuk, kendisini savunamayacak derecede malul veya sağır ve dilsiz ise, istemi aranmaksızın bir müdafi görevlendirilir. (3) Alt sınırı beş yıldan fazla hapis cezasını gerektiren suçlardan dolayı yapılan soruşturma ve kovuşturmada ikinci fıkra hükmü uygulanır. ”
Adli Yardım Başvurusu Nereye Yapılır ve Adli Yardıma Nasıl Başvurulur?
Adli yardım talebi Hukuk Muhakemeleri Kanunu Madde 336 gereği asıl talep veya işin karara bağlanacağı mahkemeden; icra ve iflas takiplerinde ise takibin yapılacağı yerdeki icra mahkemesinden istenir. Adli yardıma başvuran kişi iddiasının özeti ile birlikte, iddiasını dayandıracağı delilleri ve yargılama giderlerini karşılayabilecek durumda olmadığını gösteren belgeleri mahkemeye sunarak adli yardım talebinde bulunmalıdır. Mahkeme, adli yardım talebi hakkında duruşma yapmaksızın karar verebilir. Ancak, talep halinde inceleme duruşmalı olarak yapılabilir.
Mahkemeden adli yardım talebinde bulunan kişilerin adli yardım talebinin reddedilmesi halinde kararın alınmasından itibaren 1 hafta içinde verilen bu karara itiraz edilebilir. Bu karardan sonra yeni bir inceleme yapılarak adli yardım için tekrar karar verilir. İtiraz sonrası alınan adli yardım desteği ya da adli yardıma uygun olunmadığı kararı ise kesindir.
Stajyer Avukat Adem AYDIN
