Eşlerin boşanmaları halinde, çiftlerin mal varlıklarının nasıl bölüşüleceği önem arz eden bir konudur. Anlaşmazlık durumunda mahkemeler, mal paylaşımını adil bir şekilde düzenleyebilmek amacıyla çeşitli prensiplere ve kurallara göre hareket eder.

Eşler evlilikten önce, evlilik sırasında veya evlilik devam ederken ” mal ayrılığı”, ” paylaşmalı mal ayrılığı” ve ” mal ortaklığı” rejimlerinden birini seçmezlerse yasal mal rejimi olan ” edinilmiş mallara katılma rejimi” olacaktır.

Eşlerin mal varlıklarının paylaşılmasında edinilmiş mallar ve kişisel mallar diye bir ayrım yapılmaktadır. Edinilmiş mallar TMK madde 219’da: “Edinilmiş mallar, her eşin bu mal rejiminin devamı süresince karşılığını vererek elde ettiği malvarlığı değerleridir.”  Kişisel mallar TMK madde 220 ve 221’de: “Eşlerden birinin yalnız kişisel kullanımına yarayan eşya, mal rejiminin başlangıcında eşlerden birine ait bulunan veya bir eşin sonradan miras yoluyla ya da herhangi bir şekilde karşılıksız kazanma yoluyla elde ettiği malvarlığı değerleri, manevî tazminat alacakları, kişisel mallar yerine geçen değerler.” şeklinde tanımlanmıştır.

Boşanmada şirket paylaşımı, oldukça önemli birçok teknik detay barındırmaktadır. Mal paylaşımlarının arasında dağıtılması en zor olanlardan biridir. Şirket hisselerinin paylaştırılması için dava açılması gerekir. Bu dava boşanma davasının sona ermesinden sonra mal rejimi tasfiyesi davası olarak açılmaktadır. Aşağıda da değineceğimiz üzere bazı hallerde mal paylaşımı davasını boşanma davası ile birlikte istemek de mümkündür.

Boşanmada şirket hisselerinin paylaşımı, eşlerin boşanma sürecinde olmaları veya bu süreci tamamlamaları üzerine, taraflardan en az birinin bir firmada paydaş olması halinde ortaya çıkan paylaşıma denir. Şirket hisselerinin paylaşımı nedeniyle açılacak dava, boşanma davasından bağımsız şekilde yürütülen bir mal rejimi tasfiyesi davasıdır.

Eşler, aralarında aksi bir sözleşme ile yasal olan mal rejimi dışında bir mal rejimi belirlemedikleri takdirde mal varlıklarına edinilmiş mal rejimi uygulanırdı. Bu durumda eşlerden en az birinin bir şirkette hisse sahibi olduğunda boşanma halinde şirket paylaşımı kanuni mal rejimine tabidir. Ancak yine de şirket hisselerin edinilmiş mal kapsamına girebilmesi için belirli şartlar gerekecektir:

1.) Eşin kurduğu şirket evlilik tarihinden sonra kurulmuş olmalıdır.

Edinilmiş mallara katılma rejimi kapsamında eşlerin evlendikten sonra elde etmiş oldukları kazanımları edinilmiş mal olarak kabul edilir. Evlendikten sonra şirketin kurulması veya evlilikten önce kurulmuş olup evlilikten sonra elde edilmiş olan hisseler boşanma halinde mal paylaşımı kapsamına dahil olacaktır.

  2.)Eşlerin 01.01.2002 tarihinden önce – sonra evlenmeleri hisselerin paylaşımını değiştirir.

01.01.2002 tarihinde yasal mal rejiminin edinilmiş mallara katılma rejimi olarak kabul edilmesi üzerine bu tarihten sonra evlenen eşler, aksini talep etmemeleri halinde dahil oldukları rejim edinilmiş mallara katılma rejimi olur. 01.01.2002 tarihinden önceki mallar, önceye göre hesaplanırken  01.01.2002 tarihinden sonra edinilen malları ortak olarak paylaşılır.

3.) Eşlerin mal ayrılığı rejimini seçmemiş olması gerekir.

Her ne kadar yasal mal rejimi edinilmiş mallara katılma rejimi olsa da eşler aralarında anlaşarak ” mal ayrılığı” ” paylaşmalı mal ayrılığı” veya ” mal ortaklığı” rejimlerinden birini seçebileceklerdir. Eşler mal ayrılığını seçtiği takdirde şirket hisseleri paylaşmaya tabi olmayacaktır.

Yukarıda belirttiğimizin şartların sağlanması halinde şirket hisseleri yasal mal rejimi kapsamındadır. Şirket hisseleri belirlenir ve paylaşılmasında bazı husular dikkate alınacaktır.

Bu hususlar; anonim şirket, limited şirket, kollektif şirket, komandit ve benzeri bir şirketin varlığı, şirket hisselerinin gerçek piyasa değerinde olması ve 01.01.2002 tarihinden itibaren şirket hisselerindeki kar ve bunlara dair edinilen gelirlerdir.

Eğer 01.01.2002 tarihinden önce şirket hissesi alınmış ise bu halde bunlar paylaşıma dahil olmayacaktır. Eşe, yalnızca şirket hissesi sebebiyle elde edilen gelir verilecektir. Evlilik tarihi 01.01.2002 tarihinden sonra olsa bile şirket hissesinin  bu tarihten önce edinilmiş olması halinde eşe sadece katılma alacağı verilmektedir.

Ancak bu tarihten sonra edinilen her türlü şirket hissesi Türk Medeni Kanunu bağlamında mal paylaşımına dahildir. Hisse sahibi olmayan eşe, hisse senetleri üzerindeki gelir ve kardan katılma alacağı verilmektedir. Burada genellikle şirket hisselerini elinde tutan eş buna devam etmekte ve diğer eş lehine bir alacağa hükmedilmektedir. Ancak tabii ki her somut olaya göre bu paylaşım değişecektir.

Şirket hisseleri edinilmiş mal kapsamında değil kişisel mal kapsamına dahil ise yalnızca dağıtılmamış kar payları tasfiyeye tabi olur. Dağıtılmış olan kar payları tüketilmişse tasfiyeye tabi olacak bir kar payı olmadığı kabul edilir. Eşlerden biri sermaye olarak şirkete emeğini koymuş ve hisse sahibi ise şirketin dağıttığı ödemeye bakılmalıdır. Bu ödeme de evlilik birliği içerisinde edinilmiş mal kapsamında değerlendirilir. Eşin koyduğu sermaye ile şirketin malvarlığı artırılmışsa , bu değer artışının ne sebeple gerçekleştiği araştırılmalıdır. Eğer ki özel bir çabaya karşılık gerçekleşen bir artış söz konusu ise, bu değer artışı paylaşıma konu olacaktır .

Eşler şirkete ortak ise boşanma sırasında yapılacak mal tasfiyesinde şirket bakımından herhangi bir değişiklik söz konusu olmayacaktır.

Boşanma halinde mal varlığının tasfiyesi özel bir konu olması nedeniyle ihtisas mahkemelerinden biri olan Aile Mahkemeleri görevlidir. Ancak şirket hisselerinin paylaşılacağı yerde Aile Mahkemesi yoksa Asliye Hukuk Mahkemeleri, Aile Mahkemesi sıfatıyla davaya bakmakla görevlidir.

Şirket hisselerinin paylaşılması genel olarak mal varlığının paylaşımı davası olduğundan yetki yönünden hangi mahkemenin görevli olduğu mal paylaşılması yönünden yetkili olan mahkeme esaslarına göre belirlenecektir. Buna göre yetkili mahkeme:

1.) Yapılacak olan mal paylaşımı davası, taraflardan birinin ölümü sebebiyle açılacaksa ölenin son ikametgah adresinde bulunan aile mahkemesinde açılır.

2.) Önceden açılmış bir boşanma davası varsa ve bu boşanma davası halen devam etmekte iken mal paylaşımı davası açılacaksa bu halde boşanma davasının görüldüğü mahkeme aynı zamanda mal paylaşımı davasına bakacaktır.

3.) Boşanma kararının kesinleşmesi üzerine şirket hisselerinin paylaşımı nedeniyle dava açılacaksa bu halde dava boşanma kararının kesinleştiği mahkemede görülür.

4.) Yukarıda sayılan hiçbir halin bulunmaması durumunda ise şirket hisselerinin paylaşımı için açılacak dava, davalı eşin ikametgahının bulunduğu yer mahkemesinde açılacaktır.

Boşanmada şirket hisselerinin paylaşımı nedeniyle açılacak olan dava mal paylaşımı hükümlerine tabi olduğundan 10 yıllık zamanaşımı süresine tabidir. Yani bu davanın boşanmanın kesinleştiği tarihten itibaren 10 yıl içinde açılması gerekir. Aksi takdirde açılan şirket hisselerinin paylaşımı davası usulden red olacaktır.

Boşanma sürecinde şirket hisselerin paylaşımı son derece teknik bir konudur. Özellikle boşanma davaları üzerinde tecrübeli ve alanında uzman bir avukat tarafından takip edilmesi gerekmektedir. Aksi takdirde hak kayıplarına sebebiyet verecektir.