MUVAZAALI SÖZLEŞME NEDİR? SÖZLEŞMELERİN GEÇERSİZ OLMASI
Muvazaa ( Danışıklılık ) Nedir?
Muvazaa, işlem yapan tarafların yaptıkları sözleşmenin hüküm doğurmaması ya da yaptıkları sözleşmenin aslında başka bir sözleşmenin sonuçlarını doğurması yönünde yaptıkları anlaşmadır. Muvazaa ile işlemi yapan taraflar üçüncü kişileri yanıltmayı amaçlarlar. Yapılan sözleşme ile aslında olmayan bir işlemi yaptıklarını göstermeye ya da gerçekte yaptıkları işlemi başka bir sözleşme ile gizlemeye çalışmaktadırlar. Görünüşte yapılan sözleşme tarafların asıl iradelerini yansıtmadığından kendi aralarında hüküm ve sonuç doğurmayan bir sözleşmedir. Örneğin bir babanın diğer çocuklarından mal kaçırmak için evini bir oğluna satış yapıldığını göstererek bağışlaması işlemi muvazaalıdır.
Muvazaanın Türleri?
Yukarıda da detaylı olarak açıklandığı üzere muvazaalı işlemler yapılan sözleşmenin hüküm doğurmaması ya da yaptıkları sözleşmenin aslında başka bir sözleşmenin sonuçlarını doğurması olarak iki türlüdür. Muvazaa Türleri:
- Taraflar arasındaki sözleşmenin hüküm ve sonuçlarını doğurmaması ‘’Basit ( Mutlak) Muvazaadır.’’
- Taraflar arasındaki sözleşmenin arkasında gerçek olan başka bir sözleşmenin bulunması, onun hüküm ve sonuçlarını doğurması ‘’Nitelikli (Nispi) Muvazaadır.’’
- Muvazaa sözleşmenin tamamını kapsıyorsa ‘’ Tam Muvazaa ‘’ denir.
- Muvazaa sözleşmenin bir kısmını kapsıyorsa ‘’ Kısmi Muvazaa ‘’ denir.
Yukarıda verilen muvazaa türlerini bir örnek ile açıklamak gerekirse; iki taraf arasında gerçekte bir satış olmamasına rağmen satış sözleşmesi yapılması basit muvazaadır. Fakat yapılan bu satış sözleşmesi gerçekte yapılan bağış sözleşmesini gizlemek için yapılmışsa o halde nitelikli muvazaa söz konusudur. Yapılan satış sözleşmesinde bedelin gerçek bedelden düşük gösterilmesi hal ise kısmi muvazaadır.
Muvazaalı Sözleşmelerin Akıbeti Nedir?
Yapılan muvazaalı sözleşmeler gerek sözleşmenin tarafları için gerekse üçüncü kişiler için hükümsüz olan sözleşmelerdir. Bir sözleşmenin muvazaalı olduğu taraflarca veya üçüncü kişilerle ileri sürülebilir fakat muvazaa iddiasında bulunan kişinin bu iddiasını ispat etmesi gerekmektedir. Muvazaalı sözleşmenin taraflarının yaptıkları muvazaalı işlemin geçersiz olduğuna yönelik iddialarını yazılı olan bir belgeyle ispat etmeleri zorunludur. Tarafların aksine üçüncü kişiler bu iddialarını tanık dahil her türü delille ispat edebilirler.
Önemli Bilgi:
Nitelikli Muvazaalı sözleşmelerde durum daha farklıdır. Zira nitelikli muvazaada yapılan iki farklı sözleşme bulunmaktadır. Mutlak muvazaada olduğu gibi nitelikli muvazaada da görünüşte olan muvazaalı sözleşme hükümsüz olup üçüncü kişilerden gizli olarak yapılan gerçek sözleşme ise eğer geçerlilik şartları yerine getirilerek yapılmışsa hüküm ve sonuçlarını doğuracaktır. Yargıtay yerleşik içtihatlarında görünüşteki sözleşme muvazaa sebebiyle geçersiz sayılmakta, gizli olarak yapılan sözleşmenin ise şekil şartını yerine getirmemesi nedeniyle geçersiz olacağı yönünde karar verilmektedir.
Muvazaalı İşlemlerle Tapu Devrini Yapılması ve Tapu İptali
Hukukumuzda bulunan düzenleme ile tapuda yapılacak olan devirlerin geçerli bir sebebe daynması gerekmektedir. Bu nedenle taraflar üçüncü kişileri yanıltmak ve gizli sözleşmeyi gizlemek için bir taşınmazın devrini muvazaalı olarak yapmaktadırlar. Muvazaa nedeniyle geçersiz olan bir sözleşmeye dayanılarak tapuda yapılan tesciller yolsuz tescil olur. Yapılan işlemin muvazaalı işlem olması nedeniyle yolsuz olan tescilinin sonucunda tapunun ve işlemin iptal edilmesi gerekmektedir. Muvazaalı anlaşmalar sebebiyle hak kaybına uğradığını iddia eden kişiler muvazaa nedeniyle tapu iptal davası açabilir. Muvazaalı işlemi ileri süren kişinin açacağı dava ile bu iddiasını ispat etmesi halinde yapılan yolsuz tescil neticesinde yapılan tapu devri ve yapılan muvazaalı sözleşme mahkemece iptal edilecektir.
Muvazaalı İşlemin İptali İçin Süre, Yetkili ve Görevli Mahkeme
Muvazaalı işlemlere yönelik olarak taraflar veya üçüncü kişilerce açılacak olan davalar çin herhangi bir zaman aşımı süresi yoktur. Muvazaalı işlemin yapıldığı yer mahkemeleri yetkili olacaktır. Muvazaalı satış davalarında yetkili mahkeme, söz konusu mülkün yer aldığı bölgede bulunan Asliye Hukuk Mahkemeleridir.
Stajyer Avukat Adem AYDIN
